Alexis Carel nói: người là vật bí mật. Còn bốn người thân thích nhau có thể từng hai người yêu nhau cách sai quấy. Mẹ không biết sẽ có con mà chính con cũng không biết sẽ ra đời.
Kết quả là gây mầm phản loạn chớ có uốn nắn tâm hồn gì đâu. Họ thả diều xong, bắt đầu kiếm trúc làm ống thụt. Có nhiều công việc ngoài sức lực của họ, họ làm mắc cỡ nữa, mà nếu biết nói phải trái họ vẫn tích cực thi hành.
Trong cuốn Psychologie des Foules, Gustave Le Bon nói con người lúc ở một mình cẩn thận tư tưởng, lời nói, hành vi, sống độc lập, nhưng khi hợp quần lại bị ảnh hưởng bởi tính chất quần chúng: tư tưởng, ăn nói hành động thay đổi kỳ lạ. Tôi muốn đưa ra ánh sáng cái khả năng tự nhiên của tinh thần họ, là thứ tinh thần mang bản chất suy nghĩ. Trong một lớp trung học cũng vậy: nam sinh mà bạch lộ sự tự cao của mình đối với nữ sinh là chuyện thường.
Điều nầy luôn đúng cho cả hai thứ đàn bà, thứ coi chồng là phương thế và con là mục đích, thứ coi chồng là mục đích mà con là kết quả của tự nhiên. Hẳn luật nầy có ý nghĩa gì người ta mới nói: xa mặt cách lòng. Mà muốn bạn để ý ái tình ấy theo đà sinh lý phát triển trong cơ thể bạn trai ngày một tăng cường độ.
Nếu xét về trình độ văn minh thì nhân loại tiến xa về văn minh vật chất nhưng nhân loại hình như không tỏ ra khôn ngoan lắm trong vấn đề đề phòng những tập quán xấu phá hoại đức tinh khiết. Họ không đáng trách đâu mà đáng ta giúp đỡ qua thời kỳ nguy hiểm nầy. Ông dẫn chứng: Nã Phá Luân cho tình dục đọc sách, xô đẩy mình tới điên cuồng, Walter Scott hồi 16 tuổi nuốt hằng mấy thư viện.
Tôi biết trong xã hội, nhất là xã hội thời bây giờ có không biết bao nhiêu bạn trai mà lương tâm rất chai lì, trơ lẻn. Bạn thấy trên sách báo, diễn đàn trong radiô người ta đề cao trí năng phụ nữ, cho là không thua phái mạnh. Đây là một thứ tâm lý bạn trai nữa.
Đừng ai đòi ở họ địa vị xã hội hay chương trình của vị lai. Là một hữu thể giàu lý trí, nhưng trong khi yêu, bạn trai ít dùng đủ khả năng nầy, thứ khả năng thường kém ở bạn gái mà lại được bạn gái coi như kim chỉ nam lúc gảy ngón đ àn tình như chúng ta sẽ nói sau. Bạn trai cởi áo, đi rửa mặt hay tắm ra ngồi ngoài chỗ mái nghỉ.
Họ thâm độc khi oán thù. Hay họ chịu sự đàn áp của cha mẹ độc tài khắc nghiệt. Có lần tôi hỏi một số ý kiến nữ sinh sao lúc bạn trai hò hét um sùm chúng cháu điềm tĩnh quá.
Vì hiểu như vậy, người ta không còn ngạc nhiên sao trong xã hội, đ àn ông vụn trộm ái tình hơn đ àn bà, có vợ chính thức mà vẫn đi nhà điếm, có nhiều vợ lẽ công khai. Bạn trai lúc lên 7, lúc người ta gọi là có tuổi khôn, lúc ấy bạn trai có tinh thần đơn sơ lắm, bạn trai không vâng lời cha mẹ luôn đâu, nhưng cách chung ở tuổi nầy thì hay bịa, có thể là gạt. Có nhiều vấn đề họ thông thạo gì đâu mà họ vẫn nói nhưng, mà, song sau đó khi đối phương quả quyết.
Cử chỉ, điệu bộ không biết mực thước nào. Rồi đây trên đường sự nghiệp, họ đóng những vai trò xã hội có liên hệ đến vận mệnh hạnh phúc đồng loại. Lại thêm cái hàng rào tôn giáo, luân lý, pháp luật khiến người nam phải chung thủy với bạn trăm năm.