Nhưng xét về góc cạnh xã hội loài người, về người họ cộng tác với phái yếu để làm dụng cụ thánh cho Tạo hóa trong sự truyền bá nhân loại. Bầu cũng như bí có bông. Cái khó nầy hiểu là chiến đấu mà người ta chỉ đáng ca khúc khải hoàn khi đã anh dũng chiến đấu để chiến thắng thôi.
Khi thành tâm chờ đợi như vậy, họ không kiên quyết theo ý riêng mình mà phú mặc may rủi, tùy chỗ cha mẹ đặt cho họ ngồi. Tuần lễ sau họ mặc thứ cụt, cụt lắm có thể nói theo kiểu bình dân là chó táp mấy ngày không tới. Jankélévich trong giới thợ thuyền ở Chemnitz không có nam thanh nào trên 17 tuổi mà thanh khiết, không có nữ thanh nào đồng trinh.
Họ không có thói quen hay nói đúng hơn chưa chịu có thói quen đi sâu vào sự tìm hiểu cái hư cái thực. Thầy có lỡ lời, nói gì bất đáng, có họ ngồi sẵn dưới, đứng lên chỉnh phong tay đôi. Và trong hôn nhân là việc cao cả của Thượng đế sáng lập, có tính chất vĩnh cửu, hai tâm hồn phối hiệp nhau: tình yêu đã làm cho hai thể xác gần gũi nhau, do đó một mầm sống bắt đầu tượng thai, lớn lên trong cung lòng của người mẹ và sau chín tháng ra chào đời.
Nhấn mạnh các nhân đức xã hội trong các môn thể dục, thể thao, như đoàn kết, tương trợ, nhường nhịn, hợp lực v. Nhờ thân thể chu đáo luyện tập mà họ sẽ làm nhiều việc có ích cho đời. Voltaire đã quả quyết: Tình tâm giao của một vĩ nhân là ân huệ của một thần thánh.
Nên chọn người đồng phái. Hoa niên đã về, các người thân mến nhất của bạn trai trong gia đình hình như bạn trai chưa cho là thỏa mãn. Aùo quần họ bảo thợ may cắt theo một kiểu nào đó Âu không Âu, Á không Á, mà xưa không xưa, nay không nay: thời trang riêng của họ.
Một tình yêu như vậy sẽ tạo cho bạn một ngày mai đầy mắc cỡ, hối tiếc sau khi đã làm bạn mất giờ, mất của, có khi mất tiếng tốt nữa. Viễn cảnh hạnh phúc đời sau khó ảnh hưởng được họ khi tâm hồn họ nặng như đeo chì. Tâm trí họ bị chiếm thường xuyên bởi hình ảnh người tri kỷ.
Học sinh được một nền giáo dục nổi tiếng mà còn vậy, huống hồ bao nhiêu bạn trai ở thôn quê xa bóng văn minh và ở thành thị thì đi chơi đ êm về ngủ nướng. Nhưng tôi biết em trong tưởng tượng. Tôi muốn nói bạn trai ấu trĩ có xu hướng tự nhiên hiểu biết về người, về sự vật, về hiện tượng theo những dữ kiện cung cấp bởi ngũ quan hơn là do sự suy luận già giặn.
Thật vậy, họ có thể nhỏ tuổi, học hành kém bạn gái, nhưng giải quyết vấn đề thuộc lãnh vực ý chí thì bạn trai gồng gánh. Lòng họ lâng lâng nghe mà cũng băn khoăn. Về mặt sinh lý, đặc biệt nhất là người bạn trai vì có sứ mệnh truyền sinh nên những bộ phận sinh dục được tạo hóa sáng lập theo một sự khôn ngoan đặc biệt mà trong chương sau tôi sẽ nói rõ.
Trong nội tâm họ cảm thấy tất cả sự u tối, chán chê về đời sống, về nhân tình, về mọi sự đời. Con người không quyền phi pháp tự ý tham gia. Trong những sách bàn về tâm lý đã ra, tôi dám cả quyết mà không dè dặt rằng trong lãnh vực tình ái, người nam là phái yếu.
Song cuộc sinh hoạt của họ lúc bấy giờ là cuộc sinh hoạt được chi phối bởi bản năng nhiều hơn là tâm hồn. Tôi hiểu lương tâm ở đây là quan năng tinh thần dùng để tự nhận thức và đánh giá thiện ác những hành vi nhân linh (actus humanus). Lúc mất tình yêu hay bị phản bội, bạn trai ghen bồng bột lắm.